Samenvatting

In wetenschappelijk onderzoek is het kwantificeren van de relatie tussen een blootstelling en een uitkomst van cruciaal belang. De termen "odds" en "risico" worden vaak gebruikt als maatstaven voor associatie tussen variabelen. In dit artikel, het vierde in de serie over veelvoorkomende valkuilen in statistische analyses, verduidelijken we wat risico en odds betekenen en hoe ze van elkaar verschillen.

INLEIDING

Onderzoekers zijn vaak geïnteresseerd in het evalueren van de associatie tussen een blootstelling en een uitkomst. Dit houdt in dat ze willen weten of de aanwezigheid van een risicofactor of het uitvoeren van een interventie het risico op een uitkomst beïnvloedt in vergelijking met de afwezigheid van deze risicofactor of van de interventie. Het is van essentieel belang dat deze associaties juist geïnterpreteerd worden om de juiste conclusies te trekken uit onderzoek.

RISICO EN ODDS: DEFINITIES

“Risico” verwijst naar de kans op het optreden van een gebeurtenis of uitkomst. Statistisch gezien is risico = kans op de gewenste uitkomst / alle mogelijke uitkomsten. De term “odds” wordt vaak gebruikt in plaats van risico. “Odds” verwijst naar de kans op het optreden van een gebeurtenis / kans op het niet optreden van de gebeurtenis. Hoewel deze twee concepten op het eerste gezicht vergelijkbaar lijken, zijn er belangrijke verschillen die bepalend zijn voor wanneer elk van deze termen geschikt is, afhankelijk van het type onderzoek en de aard van de data.

Bijvoorbeeld, in een hypothetische gerandomiseerde trial die endoscopische sclerotherapie (n = 65) versus bandligatie (n = 64) voor de behandeling van bloedende slokdarmvarices vergelijkt, zou het totale risico op overlijden = 47/129 (aantal overlijdens / (aantal overlijdens + aantal overlevenden)) = 0,36 zijn. Het totale odds op overlijden = 47/82 (overlijdens / overlevenden) = 0,57. Het risico op overlijden in de ligatiegroep was 18/64 (28% of 0,28), en het risico in de sclerotherapie groep was 29/65 (44% of 0,44). Dit illustreert hoe belangrijk het is om het juiste meetinstrument te kiezen.

RELATIE TUSSEN RISICO EN ODDS

In het bovenstaande voorbeeld lijken de kansen op overlijden sterk te verschillen, afhankelijk van of ze worden uitgedrukt als risico's of odds. Het is belangrijk om deze verschillen te begrijpen, omdat ze invloed hebben op de interpretatie van de resultaten.

Tabel 1 toont de risico's en odds voor verschillende gebeurteniscijfers. Als “a” afneemt ten opzichte van “b” (de kans op de uitkomst wordt kleiner), zijn odds en risico vergelijkbaar. Voor zeldzame gebeurtenissen (d.w.z. als “a” klein is en “a + b” nadert “b”) geldt dat a/(a + b) ≈ a/b en risico de odds benadert. Daarom vertegenwoordigt "odds" niet het ware risico, maar de waarde komt dicht in de buurt van het risico wanneer de gebeurteniscijfers laag zijn (typisch <10%). Het begrijpen van deze relatie is essentieel voor het correct interpreteren van statistische analyses.

RELATIEVE RISICO EN ODDS RATIO

Het relatieve risico (ook bekend als risicoratio [RR]) is de verhouding van risico's van een gebeurtenis in de ene groep (bijvoorbeeld blootgestelde groep) versus het risico van de gebeurtenis in de andere groep (bijvoorbeeld niet-blootgestelde groep). De odds ratio (OR) is de verhouding van odds van een gebeurtenis in de ene groep ten opzichte van de odds van de gebeurtenis in de andere groep. Dit maakt het belangrijk om te weten welke maat je gebruikt en in welke context.

Een RR (of OR) van 1,0 geeft aan dat er geen verschil in risico (of odds) tussen de vergeleken groepen is. Een RR (of OR) groter dan 1,0 geeft een toename in risico (of odds) aan bij de blootgestelde groep in vergelijking met de niet-blootgestelde groep, terwijl een RR (of OR) < 1,0 een afname in risico (of odds) in de blootgestelde groep aangeeft. Het is essentieel dat onderzoekers deze cijfers zorgvuldig interpreteren om de implicaties van hun bevindingen goed te begrijpen.

RELATIE TUSSEN RISICORATIO EN ODDS RATIO

Hoewel de OR ook de aard van de associatie tussen blootstelling en uitkomst aangeeft, is deze niet identiek aan de RR. De relatie tussen OR en RR is complex. Tabel 2 toont RR en OR voor verschillende gebeurteniscijfers. Wanneer er geen associatie is tussen blootstelling en uitkomst, zijn zowel OR als RR identiek en gelijk aan 1,0. Wanneer er een associatie is, overdrijft OR de schatting van hun relatie (is verder van 1,0 dan RR). Dit kan leiden tot verkeerde conclusies als de onderzoekers niet goed geïnformeerd zijn over de verschillen tussen deze twee maten.

WANNEER MOET MEN RISICORATIO EN ODDS RATIO GEBRUIKEN?

De berekening van risico vereist het gebruik van "personen in risico" als de noemer. In retrospectieve (case-control) studies, waar het totale aantal blootgestelde personen niet beschikbaar is, kan RR niet worden berekend en wordt OR gebruikt als maat voor de sterkte van de associatie tussen blootstelling en uitkomst. In prospectieve studies (cohortstudies), waar het aantal in risico (aantal blootgestelden) beschikbaar is, kan zowel RR als OR worden berekend. Dit benadrukt het belang van de keuze van de onderzoeksopzet en het type analyse dat wordt uitgevoerd.

Financiële steun en sponsoring

Geen.

Belangenconflicten

Er zijn geen belangenconflicten.

• 1.Sedgwick P. Relatieve risico's versus odds ratio's. BMJ. 2014;348:g1407.